W dniu 25 lutego 2013 roku odbyło się Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego. Na miejsce spotkania wybrano Salę Reprezentacyjną Muzeum Częstochowskiego mieszczącą się w Ratuszu przy Placu Władysława Biegańskiego. W trakcie spotkania dokonano wyboru nowych władz CzTN: Prezesa, Zarządu CzTN i Komisji Rewizyjnej. Na podstawie głosowania nowym Prezesem CzTN został Profesor Grzegorz Majkowski. Na zebraniu podsumowano czteroletnią działalność dotychczasowego Zarządu i przyjęto sprawozdanie z jego prac. Ustępującemu Prezesowi CzTN Profesorowi Marianowi Głowackiemu, wielkiemu społecznikowi, lokalnemu patriocie, wybitnemu znawcy przeszłości Częstochowy i regionu oraz krajoznawcy obecni złożyli wyrazy podziękowania za wieloletnią pracę na rzecz Towarzystwa i rozwoju kulturalnego oraz naukowego Częstochowy, popularyzowania wiedzy o mieście i regionie. Podziękowania złożono także ustępującemu Zarządowi. W czasie spotkania wybrano Zarząd i Komisję Rewizyjną na kadencję 2013 - 2017 roku. Poniżej przedstawiamy skład obecnego Zarządu CzTN i Komisji Rewizyjnej.
Skład Zarządu Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego
kadencja 2013 - 2017 r.
- prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski – prezes CzTN
- dr Cezary Gębicki - wiceprezes CZTN
- prof. nadzw. dr hab. Marceli Antoniewicz – sekretarz naukowy
- mgr Iwona Słabosz – sekretarz organizacyjny
- mgr Jacek Koj - skarbnik
- ks. dr Jacek Kapuściński – członek
- mgr inż. Marek Nowak – członek
- mgr Robert Sikorski – członek
- mgr Zbigniew Stańczyk – członek
- mgr inż. Dariusz Stefański – członek
Skład Komisji Rewizyjnej
- dr Juliusz Sętowski – przewodniczący KR
- mgr Ewa Kaczmarzyk – sekretarz organizacyjny
- mgr Jerzy Sitek - członek
Po ukonstytuowaniu się zarządu na zebraniu w dniu 4 marca 2013 roku rozpoczęto prace mające na celu kontynuowanie działalności popularyzującej wiedzę o Częstochowie i regionie oraz naukę w ogóle.
W tym miejscu przedstawiamy działania obejmujące pierwszą połowę 2013 roku (do10 czerwca). W tym czasie odbyły się cztery zebrania Zarządu CzTN: 4 marca 2013 roku, 8 kwietnia 2013 roku, 9 maja 2013 roku, 10 czerwca 2013 roku (zebranie połączone
z wycieczką integracyjną, na ten temat piszemy w dalszej części sprawozdania). Członkowie zarządu spotykali się również po każdym odczycie.
W pierwszej połowie 2013 roku zorganizowano trzy spotkania naukowe. Odbyły się w sali odczytowej Muzeum Częstochowskiego w Willi Generała przy Al. Wolności 30 (przyjęto, że zebrania będą rozpoczynać się o godzinie 17.00). Na spotkaniach tych wygłoszono następujące referaty:
- prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski, Jasnogórskie zbiory rękopiśmienne od XIV do XVI wieku - 18 marca 2013 roku,
- dr Cezary Gębicki, mgr Krzysztof Pierzgalski, Środowisko przyrodnicze Częstochowy i jego ochrona - 22 kwietnia 2013 roku,
- mgr Robert Sikorski, Częstochowa w przewodnikach od XIX do XXI wieku - 20 maja 2013 roku.
Na zebraniu zarządu w dniu 8 kwietnia 2013 roku rozpoczęto prace nad przygotowaniem konferencji Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej. Powołano Komitet naukowy konferencji: prof. nadzw. dr hab., Grzegorz Majkowski (przewodniczący), ks. prof. zw. dr hab., Jan Związek, prof. zw. dr hab., Andrzej Zakrzewski, AJD, prof. nadzw. dr hab. Marian Głowacki, prof. nadzw. dr hab. Marceli Antoniewicz, prof. nadzw. dr hab. Janusz Spyra, prof. nadzw. dr hab. Dariusz Złotkowski, prof. nadzw. dr hab. Majzner AJD oraz Komitet organizacyjny konferencji: mgr Robert Sikorski, mgr Iwona Słabosz, mgr Zbigniew Stańczyk.
Towarzystwo stara się w dalszym ciągu popularyzować wiedzę o potencjale przyrodniczym okolic Częstochowy. W związku
z tym, w dniu 10 czerwca spotkanie zarządu połączono z wycieczką członków i sympatyków towarzystwa Przyroda ożywiona
i nieożywiona rezerwatu Sokole Góry w Olsztynie k. Częstochowy. Po szlaku turystycznym, w tym po jaskiniach okolic Olsztyna oprowadzali miłośnicy przyrody i pieszej turystyki Profesor Marian Głowacki, dr Joanna Karlikowska, dr Cezary Gębicki.
Towarzystwo nadal jest obecne w cyberprzestrzeni. Aktualny adres strony internetowej to: www.cztn.ajd.czest.pl.. Od dłuższego czasu CzTN dysponuje również kontem bankowym: I/O PKO BP Częstochowa nr: 321020 1664 0000 3102 0133 9886. Dzięki temu członkowie towarzystwa i osoby zainteresowane wstąpieniem w jego poczet mogą w łatwy sposób przekazywać składki.
Członkowie towarzystwa prowadzą ożywioną działalność naukową. Świadczy o tym na przykład publikacja Roberta Sikorskiego Częstochowa w przewodnikach od XIX do XXI wieku, Częstochowa 2012. Na szczególną uwagę zasługuje publikacja Wspomnienia wojenne 1939-1945 księży Diecezji Częstochowskiej (Częstochowa 2012, seria: Biblioteka „Niedzieli”, tom 292). Losy księży
w obozach koncentracyjnych bardzo starannie opracowali: ks. prof. Jan Związek i ks. dr Jacek Kapuściński. Praca ukazuje dramatyczną sytuację księży w hitlerowskich obozach zagłady: Dachau, Gusen, Auschwitz, Konstantynów, Sosnowiec i działalność duszpasterską prowadzoną przez duchownych w czasie okupacji niemieckiej, głównie w powiecie wieluńskim.
W dalszym ciągu członkowie Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego zamierzają kontynuować działalność popularyzatorską
i naukową dotyczącą Częstochowy oraz regionu.
W drugiej połowie 2013 roku CzTN w dalszym ciągu prowadziło działalność popularyzującą wiedzę o Częstochowie i regionie.
W tym czasie odbyły się dwa spotkania wykładowe w stałym miejscu – Willi Generała (Al. Wolności 30). Przedstawiono na nich następujące referaty:
- mgr Jacek Koj, Badania archeologiczne w regionie częstochowskim w latach 2010-2013 - 28 października 2013 roku,
- ks. prof. zw. dr hab. Jan Związek, Dotychczasowe bibliografie regionu częstochowskiego - 25 listopada 2013 roku.
CzTN było reprezentowane na kilku konferencjach o zasięgu międzynarodowym, krajowym i regionalnym.
W dniach 17-18.09.2013 r. CzTN uczestniczyło w Warszawie na ogólnopolskim spotkaniu towarzystw naukowych pod nazwą
I Kongres Towarzystw Naukowych Towarzystwa naukowe w Polsce. Dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie. Kongres przygotowały następujące instytucje: Polska Akademia Nauk – Rada Towarzystw Naukowych, Polska Akademia Umiejętności, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Towarzystwo Naukowe Płockie. Patronat Honorowy objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Komorowski. Celem Kongresu było zaprezentowanie społecznego ruchu naukowego oraz dyskusja nad obecnym miejscem i rolą społecznego ruchu naukowego w systemie kultury, dziedzictwa narodowego, nauki a zwłaszcza jej upowszechniania w Polsce.
W Kongresie wzięło udział ponad 50 towarzystw naukowych z całej Polski (na około 350, które obecnie działają). Były wśród nich organizacje o zasięgu ogólnopolskim, na przykład Polskie Towarzystwo Geofizyczne oraz towarzystwa regionalne, na przykład Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauki. Na Kongresie było obecne również Częstochowskie Towarzystwo Naukowe. Reprezentował je Prezes CzTN Profesor Grzegorz Majkowski, który wystąpił z referatem na temat roli towarzystw naukowych
w popularyzowaniu wiedzy o polszczyźnie Znaczenie towarzystw naukowych w upowszechnianiu wiedzy o języku polskim. Szczegółowo konferencję opisano w Sprawozdaniu z I Kongresu Towarzystw Naukowych Towarzystwa naukowe w Polsce. Dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie, Warszawa, 17-18 września 2013 r. (G. Majkowski) („Ziemia Częstochowska”, t. 40). Tam też zamieszczono pełny tekst Uchwały I Kongresu Towarzystw Naukowych z dnia 18 września 2013 roku.
CzTN otrzymało też zaproszenie na trzy konferencje organizowane w Częstochowie. Pierwszą z nich była ogólnopolska konferencja Wkład Polaków w światowy rozwój techniki fotografii i kinematografii, która odbyła się w dniach 19 – 20 września 2013 roku w murach Częstochowskiej Fabryki Zapałek i Muzeum Produkcji Zapałek przy ul. Ogrodowej 68. Organizatorami byli w tym wypadku: Muzeum Produkcji Zapałek, Instytut Sztuk Pięknych AJD. Sympozjum zorganizowano z okazji 100-lecia realizacji filmu Pożar zapałczarni. Wśród wygłoszonych referatów znalazły się m.in.: Leon Warnerke (Władysław Małachowski) i jego patenty (Aleksander Żakowicz, Wydział Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego), Wkład Konrada Brandla w rozwój polskiej fotografii naukowej (Marta Ziętkiewicz-Szlendak, Stowarzyszenie Historyków Fotografii, Instytut Sztuki PAN Warszawa), Polskie prototypowe aparaty fotograficzne w zbiorach Muzeum Historii Fotografii (Marek Maszczak, Muzeum Historii Fotografii, Kraków).
Drugim ważnym dla Częstochowy wydarzeniem była międzynarodowa konferencja Obywatelstwo europejskie. Korzyści ze współpracy międzynarodowej dla samorządów i organizacji pozarządowych przygotowana przez Urząd Miasta Częstochowy
w dniu 20 września 2013 roku. Konferencję zorganizowano z okazji 15-lecia przyznania Częstochowie Nagrody Europy przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy. Swoim klimatem spotkanie to wpisało się też w obchody Europejskiego Roku Obywateli. Na obu spotkaniach towarzystwo reprezentował Prezes CzTN.
Częstochowskie Towarzystwo Naukowe współpracowało przy organizacji i uczestniczyło w jeszcze jednym spotkaniu -
X Jubileuszowym Regionalnym Forum Bibliotekarzy Biblioteka wprowadza w życie, które odbyło się w Częstochowie 15 października 2013 roku (organizatorzy główni: Sekcja Bibliotekarska przy Oddziale Związku Nauczycielstwa Polskiego
w Częstochowie, Publiczna Biblioteka Pedagogiczna RODN „WOM” w Częstochowie, Samorządowy Ośrodek Doskonalenia
w Częstochowie, ponadto: Biblioteka Publiczna im. dr. W. Biegańskiego w Częstochowie, Biblioteka Główna Politechniki Częstochowskiej, Oddział Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich w Częstochowie, Oddział Towarzystwa Nauczycieli Bibliotekarzy Szkół Polskich w Częstochowie, Częstochowskie Stowarzyszenie Pomocy Szkole). W obradach czynny udział wzięły dwie członkinie towarzystwa. Profesor Aneta Majkowska wygłosiła referat na temat Język polski a kultura popularna. Przyczynek do działalności kulturalno-językowej instytucji oświatowych. Doktor Judyta Kabus przedstawiła temat: Użyteczność częstochowskich zbiorów bibliotecznych w nauczaniu języka niemieckiego.
W 2013 roku CzTN pozyskało kilku nowych członków: Krzysztof Pierzgalski, Judyta Kabus, Aneta Podsiadlik-Frączek, Bartosz Woźniak.
W drugiej połowie 2013 roku odbyły się trzy spotkania Zarządu CzTN. Dzięki uprzejmości profesora Kazimierza Rędzińskiego, Dyrektora Instytutu Pedagogiki na Wydziale Pedagogicznym Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie i członka CzTN na potrzeby CzTN i zebrania Zarządu udostępniono pokój nr 612 w Budynku Głównym AJD przy ulicy Waszyngtona 4/8. Spotkania odbyły się w dniach: 27 września, 25 listopada i 18 grudnia. Ostatnie zebranie powiązano ze spotkaniem członków towarzystwa na wigilijnym opłatku. Na zebraniach omawiano sprawy bieżące, przygotowanie 39. tomu „Ziemi Częstochowskiej” oraz jubileuszowego 40. tomu tego periodyku (wydanie przewidziano na rok 2014). W czasie spotkań dyskutowano również na temat organizacji konferencji naukowej Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej. Konferencję zaplanowano na październik 2014 roku.
_______________________________________________________________________________________________________________
Sprawozdanie merytoryczne z działalności
Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego
w 2014 roku
W 2014 roku Częstochowskie Towarzystwo Naukowe kontynuowało działalność popularyzującą wiedzę o Częstochowie i regionie oraz działalność badawczą.
W tym okresie organizowało spotkania naukowe, które odbyły się w sali odczytowej Muzeum Częstochowskiego w Willi Generała, przy Al. Wolności 30 (godz. 17.00). Na spotkaniach tych wygłoszono następujące referaty:
- pan Grzegorz Czepiczek, O Wystawie Przemysłu i Rolnictwa z 1909 roku w Internecie - 19 marca 2014 roku,
- dr Tomasz Nowak, Mieszkańcy parafii św. Zygmunta w Częstochowie w świetle najstarszych wpisów metrykalnych z przełomu XVI i XVII wieku, 23 kwietnia 2014 roku,
- dr Judyta Kabus, Częstochowianki w obozie koncentracyjnym w Ravensbrück – 21 maja 2014 roku
W drugiej połowie 2014 roku członkowie Towarzystwa przygotowali referaty na konferencję naukową Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej (na temat konferencji i wykładów – patrz niżej). Jednocześnie nadal pozostawali aktywni w przestrzeni publicznej. W dniu 10 grudnia 2014 r. pan mgr Zbigniew Stańczyk wziął czynny udział w konferencji "Biblioteka - Centrum Promocji Czytelnictwa" w Bibliotece Regionalnego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli WOM w Częstochowie. Na konferencji przedstawił referat Bibliografia regionalna Częstochowy i regionu częstochowskiego. Zagadnienia opracowania i metodyki. Prof. Grzegorz Majkowski w dniu 14 listopada 2014 r. wystąpił z wykładem okolicznościowym Językowe zabytki Jasnej Góry na 57. Zjeździe Naukowym Polskiego Towarzystwa Chemicznego i Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Chemicznego (PTChem i SITPChem, 14-18.09.2014., Honorowym Gościem Zjazdu był prof. Ei-ichi Negishi, jeden z trójki laureatów Nagrody Nobla z chemii w 2010 r.). Ponadto wygłosił w dniu 13 listopada 2014 r. dwa wykłady popularyzujące wiedzę o zabytkach w języku polskim na Jasnej Górze: dla uczniów Zespołu Szkół im. Henryka Sienkiewicza w Pajęcznie i dla słuchaczy Uniwersytetu III Wieku w Pajęcznie.
Aktywność członków CzTN wyrażała się też w inny sposób. Mgr. inż. Marek Nowak przygotował autorską wystawę zdjęć „Bajkał – Oko Syberii”. Wystawa miała miejsce w dniach 3 lipca – 8 sierpnia 2014 r. w Bibliotece Publicznej im. dr. W. Biegańskiego, Al. N.M.P. 22. CzTN objęło patronatem tę wystawę.
W 2014 roku odbyło się 9 zebrań Zarządu CzTN:
27.01.2014 ; 19.03.2014; 23.04.2014 r.; 21.05. 2014 r.; 10.06.2014 r.; 15.09.2014 r.; 16.10. 2014 r.; 12.11.2014r.; 10.12. 2014 r.
Na zebraniach omawiano sprawy bieżące. W czasie spotkań dyskutowano na temat uczczenia dwóch jubileuszy związanych z Towarzystwem: 80 – lecia istnienia CzTN (powstało w 1934 r.) i wydania 40. tomu rocznika „Ziemia Częstochowska”. Przedmiotem zainteresowania Zarządu było przygotowanie promocji jubileuszowego 40. tomu tego periodyku, wydanie 41. tomu „Ziemi Częstochowskiej” (publikację przewidziano na połowę 2015 roku). Dyskutowano także na temat organizacji konferencji naukowej Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej. Po zakończeniu konferencji omawiano jej efekty, znaczenie poznawcze dla lokalnego środowiska, oddziaływanie społeczne. Spotkania Zarządu w drugiej połowie 2014 roku poświecono głównie przygotowaniu do druku artykułów dotyczących Częstochowy w czasie pierwszej wojny światowej.
W 2014 roku Towarzystwo obchodziło dwa ważne jubileusze: 80 – lecie powstania Towarzystwa (działa od r. 1934, początkowo pod nazwą Towarzystwo Popierania Kultury Regionalnej) i wydanie 40. tomu rocznika „Ziemia Częstochowska”. Jubileuszom zostało poświęcone spotkanie członków i sympatyków CzTN w dniu 10 grudnia (środa) 2014 roku, o godz. 16.30, w Sali Reprezentacyjnej Muzeum Częstochowskiego w Ratuszu. Spotkanie połączono z promocją dwóch publikacji:
- książki ks. profesora Jana Związka 40. tomów „Ziemi Częstochowskiej”, Częstochowa 2014,
- jubileuszowego 40. tomu „Ziemi Częstochowskiej”.
Wymienione wyżej prace ukazują kulturotwórczą rolę Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego. Przedstawiają badawczy wysiłek i naukowy potencjał kilku pokoleń miłośników Częstochowy i regionu częstochowskiego. Książka ks. profesora Jana Związka prezentuje dorobek naukowy badaczy skupionych wokół rocznika „Ziemia Częstochowska”. Wydanie 40. tomu „Ziemi Częstochowskiej” ukazuje ciągłość pracy badawczej na temat Częstochowy i regionu oraz zaangażowanie środowiska naukowego w tę problematykę.
Uczestnicy spotkania podzielili się wspomnieniami na temat swojej działalności w Towarzystwie i historii periodyku, m.in. Honorowy Prezes i Honorowy Członek Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego profesor Marian Głowacki, dr Franciszek Sobalski. Spotkanie połączono z tradycyjnym, bożonarodzeniowym opłatkiem.
- Okładka 1. tomu „Ziemi Częstochowskiej”, 1934 r.
- Okładka 40. tomu „Ziemi Częstochowskiej”, 2014 r.

Bardzo ważnym przedsięwzięciem CzTN w 2014 roku było zorganizowanie konferencji Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej W przygotowanie konferencji zaangażowali się członkowie Zarządu, w tym głównie pan mgr Robert Sikorski. Prace nad konferencją rozpoczęto już w 2013 roku, dokładniej na zebraniu Zarządu w dniu 8 kwietnia 2013 roku. Określono wówczas cel konferencji, ustalono tytuł, powołano Komitet Naukowy: prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski (przewodniczący), ks. prof. zw. dr hab., Jan Związek, prof. zw. dr hab., Andrzej J. Zakrzewski, AJD, prof. nadzw. dr hab. Marian Głowacki, prof. nadzw. dr hab. Marceli Antoniewicz, prof. nadzw. dr hab. Janusz Spyra, prof. nadzw. dr hab. Dariusz Złotkowski, prof. nadzw. dr hab. Robert Majzner AJD oraz Komitet Organizacyjny: mgr Robert Sikorski, mgr Iwona Słabosz, mgr Zbigniew Stańczyk.
Konferencja odbyła się w dniach 17-18 października 2014 r. Obrady miały miejsce w sali wykładowej na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Akademii im. Jana Długosza (Al. Armii Krajowej 13/15). Salę udostępnił Dziekan Wydziału prof. Janusz Kapuśniak. W obradach wzięli udział historycy, archiwiści, badacze – regionaliści. Konferencję zaszczycili obecnością m.in. Honorowy Prezes i Honorowy Członek CzTN prof. Marian Głowacki, Jego Ekscelencja Arcybiskup Metropolita dr Wacław Depo, poseł na Sejm RP Szymon Giżyński, Zastępca Prezydenta Miasta Częstochowy dr Ryszard Stefaniak (jeden z prelegentów). W pierwszym dniu obrad podjęto zagadnienia dotyczące ochrony zdrowia, życia religijnego Częstochowy w latach 1914-1918, skutków wojny dla rozwoju przemysłu, aprowizacji, ikonografii częstochowskiej w okresie I wojny światowej. W drugim dniu obrad zajęto się m.in. rolą Polskiej Organizacji Narodowej w akcji werbunkowej Legionów Polskich w Częstochowie, organizacją szkolnictwa, materiałami archiwalnymi z lat 1914-1918 w zasobie Archiwum Państwowego w Częstochowie, wiadomościami o Częstochowie na łamach „Gazety Łódzkiej” i „Nowego Kuriera Łódzkiego” oraz „Gońca Częstochowskiego”. Konferencji towarzyszyła wystawa przygotowana przez dr Aleksandra Gąsiorskiego „Pieniądze zastępcze dużych emitentów częstochowskich 1914-1918”. Po zakończeniu konferencji ukazały się na jej temat dwa artykuły w prasie: w „Gazecie Częstochowskiej” i „Niedzieli”.
Oto program konferencji:
Częstochowskie Towarzystwo Naukowe
Societas Scientiarum Czenstochoviensis

Program konferencji
Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej
Częstochowa, 17-18 października 2014 r.
Miejsce obrad: Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Matematyczno – Przyrodniczy, Al. Armii Krajowej 13/15, s. 1023 (I piętro)
17 października 2014 r. (piątek)
9.30 – Otwarcie konferencji przez Prezesa Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego Prof. nadzw. dr hab. Grzegorza Majkowskiego
Obrady plenarne, godz. 9.40, s. 1023
Przewodniczący obrad: Prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski
9.40 - Ks. Prof. nadzw. dr hab. Zachariasz Szczepan Jabłoński OSPPE (Zakon Paulinów na Jasnej Górze), Jasna Góra w latach 1914-1918
10.00 – Ks. Prof. zw. dr hab. Jan Związek (Akademia im Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny), Życie religijne Częstochowy w latach 1914-1918
10.20 - Dr Franciszek Sobalski (Archiwum Państwowe w Częstochowie, prac. emerytow.), Od rzemiosła i manufaktury do wielkiego przemysłu w Częstochowie
10.40 Dyskusja
Przerwa kawowa 11.10 -11.30
Obrady w sekcji, godz.11.30, s. 1023
Przewodniczący sekcji: Prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski
11.30 – Ks. Dr Jacek Kapuściński (Wyższy Instytut Teologiczny w Częstochowie, Archiwum Archidiecezji Częstochowskiej im. W. Patykiewicza w Częstochowie), Duchowieństwo częstochowskie w latach 1914-1918
11.50 - Lek. med. Mieczysław Wyględowski (senator II i III Kadencji Senatu Rzeczypospolitej Polskiej), Ochrona zdrowia w Częstochowie w latach 1914-1918
12.10 - Prof. nadzw. dr hab. Dariusz Złotkowski (Akademia im Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny), Kwestia aprowizacji Częstochowy w latach 1914-1918 jako postulat dalszych badań
12.30 - Ks. Prof. nadzw. dr hab. Paweł Wolnicki (Archiwum Kurii Metropolitarnej w Częstochowie, Akademia im Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Nauk Społecznych), Organizacja i dokumentacja Deputacji Żywnościowej przy Magistracie Miasta Częstochowy w latach 1914-1918
12.50 Dyskusja
Przerwa kawowa 13.10 -13.30
13.30 – Prof. nadzw. dr hab. Janusz Spyra (Akademia im Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny), Austriacy w Częstochowie w świetle materiałów K.u.K. Militar-Verwaltung in Polen. Kloster Jasna Góra
13.50 – Prof. nadzw. dr hab. Robert Majzner, (Akademia im Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Filologiczno-Historyczny), Zarys działań wojennych w regionie częstochowskim
14.10 - Mgr Piotr Orman (Towarzystwo Jurajskie w Pilicy), Cmentarze wojenne z czasów I wojny światowej w regionie częstochowskim
14.30 - Mgr Ryszard Baranowski (artysta, plastyk), Ikonografia częstochowska w okresie I wojny światowej
14.50 Dyskusja
18 października 2014 r. (sobota)
Obrady w sekcji, godz. 9.30, s. 1023
Przewodniczący sekcji: dr Cezary Gębicki
9.30 – Dr Juliusz Sętowski (Ośrodek Dokumentacji Dziejów Częstochowy w Częstochowie), Rola Polskiej Organizacji Narodowej w akcji werbunkowej Legionów Polskich w Częstochowie (wrzesień – październik 1914 r.)
9.50 – Mgr Wiesław Paszkowski (Ośrodek Dokumentacji Dziejów Częstochowy w Częstochowie), Społeczność żydowska Częstochowy w latach 1914-1918
10.10 – Dr Andrzej Kuśnierczyk (Ośrodek Dokumentacji Dziejów Częstochowy w Częstochowie), Pierwsze dni okupacji w świetle pamiętników częstochowskich
10.30 - Dr Tomasz Andrzej Nowak (Muzeum Regionalne im. S. Sankowskiego w Radomsku, Polskie Towarzystwo Historyczne, Oddział w Radomsku), Częstochowa na łamach „Gazety Łódzkiej” i „Nowego Kuriera Łódzkiego”
10.50 Dyskusja
Przerwa kawowa 11.10 -11.30
11.30 - Dr inż. Aleksander Gąsiorski (Politechnika Częstochowska w Częstochowie, Katedry Elektrotechniki), Pieniądz zastępczy Częstochowy w latach 1914 – 1918
11.50 – Dr Ryszard Stefaniak (Urząd Miasta Częstochowy, Zastępca Prezydenta Miasta Częstochowy), Szkolnictwo w Częstochowie w latach I wojny światowej
12.10. – Mgr Katarzyna Zalas (Akademia im Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Pedagogiczny), Organizacja szkolnictwa powszechnego w Częstochowie w latach międzywojnia
12.30 – Mgr Izabela Wrona (Akademia im Jana Długosza w Częstochowie, Wydział Pedagogiczny), Szkoła Przemysłowo-Handlowa Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego w Częstochowie w latach 1918-1939
12.50 Dyskusja
Przerwa kawowa 13.10 -13.30
13.30 – Dr Barbara Berska (Archiwum Narodowe w Krakowie), Materiały dotyczące I wojny światowej w zasobach archiwów państwowych
13.50 – Mgr Alicja Nowak (Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie), Częstochowa i Radomsko w okresie I wojny światowej w zasobach Archiwum Głównego Akt Dawnych
14.10 – Mgr Robert Sikorski (Archiwum Państwowe w Częstochowie), Materiały archiwalne z lat 1914-1918 w zasobie Archiwum Państwowego w Częstochowie
14.30 – Mgr Aneta Podsiadlik-Frączek (Akademii Jana Długosza w Częstochowie, studia doktoranckie), Obraz I Wojny Światowej w literaturze
14.50 - Mgr Zbigniew Stańczyk (Biblioteka Publiczna im. W. Biegańskiego w Częstochowie), Obraz miasta i regionu w naświetleniu „Gońca Częstochowskiego”
15.20 Dyskusja
- Zakończenie konferencji
- Konferencja „Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej”. Dr Ryszard Stefaniak omawia zagadnienie: Szkolnictwo w Częstochowie w latach I wojny światowej.
- Przerwa w obradach konferencji „Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej”. Czas na kawę i wywołane referatami ożywione dyskusje.
- Przedstawiciele Komitetu Naukowego i Komitetu Organizacyjnego Konferencji „Częstochowa na początku XX wieku. W 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej”, od lewej: Zbigniew Stańczyk (członek Zarządu CzTN), Grzegorz Majkowski (prezes CzTN), Iwona Słabosz (sekretarz CzTN), Marek Nowak (członek Zarządu CzTN), Robert Sikorski (członek Zarządu CzTN)
Za osiągnięcie Towarzystwa należy uznać nie tylko zorganizowanie konferencji, ale także wydanie publikacji książkowej poświęconej sytuacji Częstochowy i regionu w okresie pierwszej wojny światowej. Praca zbiorowa Częstochowa w czasie pierwszej wojny światowej. Historia. Język. Kultura (red. nauk. Grzegorz Majkowski) ukazała się w ostatnich dniach 2014 roku. Jest zbiorem artykułów poświęconych życiu społecznemu w Częstochowie w okresie pierwszej wojny światowej (większość artykułów pochodziła z omówionej wyżej konferencji). Należy podkreślić, że ukazała się dzięki wsparciu finansowemu Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Częstochowy, sprawnej pracy nad redakcją i korektą tomu, zaangażowaniu pracowników Częstochowskiego Wydawnictwa Archidiecezjalnego Regina Poloniae, odpowiedzialności autorów za terminowe złożenie artykułów.
- Okładka książki Częstochowa w czasie pierwszej wojny światowej. Historia. Język. Kultura, red. nauk. Grzegorz Majkowski, Wyd. Regina Poloniae, Częstochowa 2014.
Działania podjęte w 2014 r.: przygotowanie konferencji Częstochowa w czasie pierwszej wojny światowej, wydanie jubileuszowego 40. tomu „Ziemi Częstochowskiej”, pracy zbiorowej Częstochowa w czasie pierwszej wojny światowej. Historia. Język. Kultura i wydanie przez ks. prof. Jana Związka książki poświęconej temu rocznikowi 40. tomów „Ziemi Częstochowskiej” pokazują, że członkowie CzTN z pełnym zaangażowaniem realizują misję popularyzowania wiedzy o znaczeniu Częstochowy i regionu w życiu społecznym i kulturze Polski.
W 2014 roku CzTN zmieniło siedzibę. Dotychczasowe miejsce zebrań Zarządu – pokój nr 612 w budynku Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie przy ulicy Waszyngtona 4/8 – zostało opuszczone w związku z remontem przeprowadzanym na Wydziale Pedagogicznym AJD. Dzięki uprzejmości właścicieli Przedsiębiorstwa Handlowego „Halim” s.j, w tym członka i sekretarza CzTN, pani Iwony Słabosz, nowe miejsce zostało wygospodarowane w budynku tej firmy, przy ulicy Wilsona 20/22. Firma „Halim” przeznaczyła pokój na spotkania Zarządu, pokój na składowanie zbiorów książkowych i innych, przygotowała stanowisko komputerowe, udostępniła łącze internetowe, drukarkę, materiały biurowe, w tym papier, toner do drukarki i inne, samochód do przewozu książek z drukarni do siedziby Towarzystwa. CzTN wyraża wdzięczność firmie „Halim” za istotną pomoc, która umożliwia prowadzenie działalności przez Towarzystwo. Problemy lokalowe, które od lat dotykają CzTN nie są udziałem tylko tego towarzystwa. Jest to problem wielu towarzystw naukowych w Polsce. Na ten temat dyskutowali uczestnicy I Kongresu Towarzystw Naukowych. Towarzystwa naukowe w Polsce. Dziedzictwo, kultura, nauka, trwanie, Warszawa, 17-18 września 2013 r. (na temat kongresu, zob. sprawozdanie, G. Majkowski, „Ziemia Częstochowska”, t. 40).
Towarzystwo jest aktywne w Internecie. Stroną internetową nadal i z powodzeniem opiekuje się pan Marek Nowak. Aktualny adres strony internetowej to:
www.cztn.ajd.czest.pl . Od dłuższego czasu CzTN dysponuje również kontem bankowym:
I/O PKO BP Częstochowa nr: 321020 1664 0000 3102 0133 9886.
Działalność roczna Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego jest przedstawiana w periodyku „Ziemia Częstochowska”. Prace Towarzystwa za 2014 rok zostaną omówiona w tomie 41. rocznika.
Sprawozdanie sporządził
Prezes CzTN
prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski
_______________________________________________________________________________________________________________
Sprawozdanie merytoryczne z działalności
Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego
w 2015 roku
W omawianym okresie Zarząd i członkowie Towarzystwa kontynuowali statutową działalność, głównie w zakresie prac badawczych prowadzonych przez poszczególnych członków Towarzystwa, jak również działalności edukacyjnej oraz popularyzacji wiedzy o mieście i regionie. Indywidualne zaangażowanie naukowe zaowocowało wieloma publikacjami złożonymi m.in. do druku w 42 tomie Ziemi Częstochowskiej.
Ważnym wydarzeniem w życiu naukowym CzTN w 2015 r. była nieoczekiwana zmiana na stanowisku Prezesa Towarzystwa. Na posiedzeniu Zarządu Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego w dniu 17czerwca 2015 r. dotychczasowy Prezes Prof. dr hab. Grzegorz Majkowski poinformował o przyznaniu 2-letniego stażu naukowego w jednej z uczelni niemieckich, co niestety uniemożliwiło mu bieżące kierowanie pracami CzTN -u. Członkowie Zarządu ze zrozumieniem odnieśli się do informacji Prezesa i z żalem przyjęli jego rezygnację z pełnionych funkcji. W tej sytuacji zdecydowano (na wniosek ustępującego Prezesa), że w czasie najbliższych 3 miesięcy (do Nadzwyczajnego Walnego Zebrania Wyborczego) obowiązki kierowania bieżącymi pracami Towarzystwa, podejmie wiceprezes dr Cezary Gębicki.
Nadzwyczajne Walne Zebranie Wyborcze w dniu 27 października 2015 r. wybrało prezesem CzTN dotychczasowego wiceprezesa dr Cezarego Gębickiego na okres do końca bieżącej kadencji władz Towarzystwa (tj. do lutego 2017 r.).
Na zebraniu Zarządu CzTN w dniu 4. 11. 2015 r. powierzono funkcje wiceprezesa Towarzystwa oraz redaktora naukowego Ziemi Częstochowskiej prof. AJD dr hab. Beacie Urbanowicz, pracownikowi naukowemu Instytutu Historii Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Na kolejnym posiedzeniu Zarządu prof. przedstawiła najbliższy plan działań zmierzający do uzyskania przez nasz rocznik już w 2017 r. statusu wydawnictwa punktowanego z listy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Bezpośrednie zaangażowanie i aktywność edukacyjna członków CzTN widoczne były podczas organizowanych (w ostatnie poniedziałki każdego miesiąca) cyklicznych zebrań naukowych, odbywanych w sali odczytowej Muzeum Częstochowskiego w tzw. Willi Generała , przy Al. Wolności 30 (o godz. 17.00). Wygłoszone referaty reprezentowały różnorodną tematykę badawczą (głównie z dziedziny nauk przyrodniczych i humanistycznych) i skupiały zmienną liczbę słuchaczy. Większość referatów wygłosili zaproszeni goście: z Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie (2 osoby), Wydziału Biologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach (1 osoba) oraz Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu (1 osoba) – nie będący członkami naszego Towarzystwa. Łącznie wygłoszono następujące referaty:
- 30 marca 2015. Walory turystyczne muraw kserotermicznych Wyżyny Częstochowskiej. Prelegent: dr Barbara Majchrzak, st. wykładowca w Zakładzie Biologii i Ochrony Środowiska AJD w Częstochowie
- 27 kwietnia 2015. Porosty i ich wykorzystanie w bioindykacji. Prelegent: dr Agnieszka Bąbelewska, adiunkt w Zakładzie Biologii i Ochrony Środowiska AJD w Częstochowie.
- 08 czerwca 2015 r. Przyroda okolic kamieniołomu Kielniki koło Częstochowy. Prelegent dr Cezary Gębicki, st. wykładowca w Zakładzie Biologii i Ochrony Środowiska AJD w Częstochowie.
- 30 listopada 2015 . Piewiki – zagadkowi krewni cykad. Prezentacja pierwszej w historii Częstochowy naukowej monografii miejskiej entomofauny. Prelegent: dr Marcin Walczak – adiunkt w Katedrze Zoologii Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.
- 14 grudnia 2015. W nieznane ostępy Afryki . Wrażenia z naukowych wypraw do Namibii. Prelegent: mgr Roland Dobosz – st. kustosz Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Prelekcja połączona z poczęstunkiem wigilijnym.
- 25 stycznia 2016. Dzieje klasztoru na Świętym Krzyżu. Prelegent: – mgr Czesław Hadamik
Do niewątpliwych osiągnięć naukowych członków Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego w 2015 r. zaliczyć należy ukończenie przez mgra Zbigniewa Stańczyka pełnej Bibliografii historii Częstochowy i regionu częstochowskiego, a także Bibliografii środowiska przyrodniczego Częstochowy i regionu częstochowskiego . Zarząd Towarzystwa podejmuje działania zmierzające do pozyskania funduszy na wydanie tego dzieła. Część bibliografii dotycząca tematyki przyrodniczej opublikowana zostanie w przygotowywanej obecnie monografii przyrodniczej Częstochowy.
Osiągnięciem artystycznym była natomiast autorska wystawa fotograficzna kol. Marka Nowaka pt. Świat w lustrze wody. Świat w kropli wody , otwarta od 8 października do końca listopada 2015 r. w Bibliotece Publicznej im. dr Władysława Biegańskiego w Częstochowie (Al. N.M.P. 22) na której zaprezentowano 101 zdjęć autora i 21 prac zaproszonych przez niego gości. Wystawa ta objęta została honorowym patronatem CzTN.
Zarząd Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego przygotowuje obecnie wystawę prac fotograficznych pt. „Częstochowa – miasto i region w fotografii przyrodniczej”. Fotografie wyłonione zostaną w drodze otwartego konkursu spośród indywidualnie nadsyłanych prac. Rozstrzygnięcie konkursu nastąpi prawdopodobnie w połowie 2016 r., a jego wyniki zostaną opublikowane na stronie internetowej CzTN, a także szerzej zaprezentowane w roczniku „Ziemia Częstochowska”. Nagrodą w konkursie jest udział zakwalifikowanych prac w wystawie fotograficznej organizowanej przez Towarzystwo. Następnie (w miarę pozyskanych funduszy) prace te wydane zostaną w postaci albumu. Będzie to jedna z nielicznych w bibliografii miasta praca ukazująca najcenniejsze i w skali regionalnej unikatowe walory środowiska przyrodniczego oraz jego elementów. Propozycja konkursowa w pierwszej kolejności skierowana jest do wszystkich mieszkańców Częstochowy i powiatu (regionu) częstochowskiego - pasjonatów fotografii przyrodniczej. Prace dokumentujące obiekty, zjawiska oraz walory przyrody ożywionej i nieożywionej, powinny dowodzić wrażliwości oraz indywidualnego i oryginalnego postrzegania świata natury. Niezależnie i poza konkursem skierowano ofertę prezentacji dorobku artystycznego w zakresie fotografii przyrodniczej Częstochowy do członków CzTN, zainteresowanych fotografią przyrodniczą. Zaproponowano 4 kategorie konkursowe, którymi są: Pejzaż, Portret, Uchwycone w kadrze oraz Przyroda w naszych rękach.
Najważniejszą inicjatywą naukową podejmowaną obecnie przez Zarząd, a także niektórych członków Towarzystwa oraz środowisko naukowe Akademii im. Jana Długosza, jest organizacja wspólnej konferencji naukowej pt. „Częstochowa – przyroda miasta i regionu” , która odbędzie się w dniach 2-3 czerwca 2016r w pomieszczeniach dydaktycznych AJD w Częstochowie. Na konferencji zaprezentowany zostanie w sposób kompleksowy stan dotychczasowej wiedzy o środowisku przyrodniczym miasta i regionu częstochowskiego, a zwłaszcza o walorach przyrody nieożywionej, przeszłości geologicznej, hydrologii i hydrobiologii cieków oraz zbiorników wodnych, szaty roślinnej i fauny, ze szczególnym uwzględnieniem gatunków i siedlisk rzadkich oraz chronionych. Przy okazji zaprezentowane zostaną osiągnięcia członków naszego Towarzystwa w pracach badawczych na obszarze miasta i regionu. Trwają starania aby patronat honorowy nad tą ważną dla całego środowiska naukowego miasta objął Minister Ochrony Środowiska.
Podjęto starania o uzyskanie dofinansowania uzupełniających prac badawczych, (prowadzonych m.in. przez członków naszego Towarzystwa), które będą przeprowadzone latem br. w najcenniejszych przyrodniczo siedliskach i ekosystemach miasta. W tym zakresie planowane jest spotkanie władz CzTN z Prezydentem Częstochowy i kierownikami Wydziałów Urzędu Miasta . Pozyskane fundusze umożliwią druk monografii przyrodniczej Częstochowy, obejmującej całą dotychczas zgromadzoną i potwierdzoną wiedzę przyrodniczą (opartą o dorobek badawczy różnych środowisk naukowych). Planowany termin opublikowania i promocji pracy przypadnie na przełom lat 2016/2017.
Z inicjatywy wiceprezes CzTN Prof. AJD dr hab. Beaty Urbanowicz nawiązano kontakt z pracownikami naukowymi Muzeum Narodowego Kijowsko-Pieczerskiej Ławry, którzy deklarowali współpracę z naszym Towarzystwem (jako jego czynni członkowie). Za pośrednictwem wyżej wymienionych osób CzTN nawiązało również kontakt z Ukrainian Association of Researchers of Christian Antiquities of Central and Eastern Europe – UARCA – towarzystwem reprezentującym środowisko naukowe Kijowa. Planujemy w przyszłości podjęcie wspólnych inicjatyw badawczych, zwłaszcza w zakresie dziejów i znaczenia wiodących ośrodków religijnych naszych krajów, także w aspekcie rocznicy 1050- lecia chrztu Polski.
Priorytetowym zadaniem stojącym obecnie przed Zarządem i całym środowiskiem naukowym Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego jest podniesienie poziomu edytorskiego Ziemi Częstochowskiej, w stopniu i zakresie, umożliwiającym zaliczenie naszego rocznika do liczącej się w skali kraju kategorii z listy Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Wymaga to wielu prac organizacyjnych, w ramach których trwa obecnie kompletowanie składu osobowego Redakcji Naukowej, recenzentów i redaktorów językowych. Pozyskano już redaktora międzynarodowego w osobie Pana Prof. Karela Müllera dyrektora Ziemskiego Archiwum w Opawie (Republika Czeska).
Zaawansowane są prace nad uruchomieniem (od wiosny br.) wydawnictwa „on line” Ziemi Częstochowskiej (z osobnym redaktorem serii). Niebawem pojawią się też nowe wytyczne dla autorów zgłaszanych publikacji.
W połowie 2015 r. opublikowano 41 tom Ziemi Częstochowskiej, którego prezentacja miała miejsce w październiku ub. r. na Walnym nadzwyczajnym zebraniu naszego Towarzystwa.
Podjęto starania o pozyskanie funduszy koniecznych do wydania kolejnego 42 tomu Ziemi Częstochowskiej. Wnioski o dofinansowanie prac edytorskich złożono w Wydziale Kultury Urzędu Miejskiego w Częstochowie ( na kwotę 3000 zł) oraz w Starostwie Powiatowym (800 zł). Podobnie jak w poprzednich latach wydania naszego rocznika podejmie się Wydawnictwo im. St. Podobińskiego w Akademii im. Jana Długosza, będącej naszym członkiem wspierającym .
W omawianym okresie odbyło się 8 posiedzeń Zarządu Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego, podejmujących następującą tematykę:
- 19 marca 2015 r. zebranie poświęcono propozycji zorganizowania konferencji naukowej pt. Przyroda miasta i regionu. Stan, zagrożenia, ochrona. Przedstawiono wstępny program konferencji, propozycję imprez towarzyszących, listę instytucji, które mogą być zaangażowane w finansowe wsparcie konferencji. Zaproponowano również orientacyjny termin jej przeprowadzenia. Obrady prowadził prezes prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski
- 17 czerwca 2015 r. zebranie skupiało się na rezygnacji z funkcji prezesa prof. G. Majkowskiego oraz podjęciu doraźnych działań zapewniających ciągłość pracy Towarzystwa do czasu zwołania Nadzwyczajnego Walnego Zebrania Wyborczego. Zaprezentowano świeżo wydany tom XLI Ziemi Częstochowskiej oraz ustalono jego cenę nominalną (35 zł) i promocyjną (23 zł). Obrady prowadził prezes prof. nadzw. dr hab. Grzegorz Majkowski.
- 28 września 2015 r. zebranie poświęcono przygotowaniu Nadzwyczajnego Walnego Zebrania Wyborczego CzTN w celu wyboru nowego prezesa oraz uzupełnienie składu Zarządu. Zatwierdzono aktualny wykaz członków czynnych CzTN, jako podstawy do opracowania list wyborczych. Obrady prowadził wiceprezes dr Cezary Gębicki
- 4 listopada 2015 r. zebranie poświęcono m.in. zatwierdzeniu prof. AJD dr hab. Beaty Urbanowicz na funkcję wiceprezesa CzTN oraz przydzieleniu zadań członkom Zarządu. Przyjęto również harmonogram kolejnych posiedzeń Zarządu oraz tematykę zebrań naukowych Towarzystwa (do lutego 2016 r.). Obrady prowadził prezes dr Cezary Gębicki.
- 25 listopada 2015 r. zebranie poświęcono zaawansowaniu prac organizacyjnych nad przygotowaniem Konferencji Naukowej: Częstochowa – przyroda miasta i regionu. Obrady prowadził prezes dr Cezary Gębicki.
- 16 grudnia posiedzenie poświęcono opracowaniu nowej struktury wydawnictwa Ziemia Częstochowska jako rocznika punktowanego. Przyjęto informację o przygotowaniach do druku XLII tomu Ziemi Częstochowskiej. Obrady prowadził prezes dr Cezary Gębicki.
- 13 stycznia 2016 r. zebranie poświęcono głównie analizie aktywności naukowej członków CzTN oraz możliwości wzrostu dofinansowania prac badawczych i bieżącej działalności. Obrady prowadził prezes dr Cezary Gębicki.
- 17 lutego 2016 r. obrady poświęcono przyjęciu sprawozdania rocznego z prac Zarządu CzTN oraz przygotowaniom do walnego zebrania sprawozdawczego, planowanego na 29 lutego 2016 r.(poniedziałek). Obrady prowadził prezes dr Cezary Gębicki.
Podobnie jak poprzednio, Zarząd korzystał z uprzejmej gościnności właścicieli Przedsiębiorstwa Handlowego „Halim” s.j. Na szczególne podkreślenie zasługuje duże zaangażowanie w bieżącą pracę organizacyjną współwłaściciela firmy a jednocześnie sekretarza CzTN kol. Iwony Słabosz . Jest też miłym obowiązkiem Zarządu podziękować mgr Beacie Grzance Dyrektorowi Biblioteki Publicznej im. Wł. Biegańskiego za udostępnienie Sali odczytowej oraz gotowość do dalszej współpracy z naszym Towarzystwem, a zwłaszcza dyrektorowi Muzeum w Częstochowie panu mgr Januszowi Jadczykowi za udostępnianie Sali odczytowej na spotkania naukowe.
Jednym z ważniejszych tematów pracy Zarządu było zaangażowanie członków naszego Towarzystwa w bieżącą jego działalność określaną m.in. poprzez udział w comiesięcznych zebraniach naukowych oraz regularność płacenia składek rocznych. Dokonano wstępnej weryfikacji listy członków oraz podjęto uchwałę o ich ankietyzacji. Będzie to jednocześnie próba nawiązania bezpośredniego kontaktu z wszystkimi aktualnymi i czynnymi członkami oraz sposób ich uaktywnienia. Niebawem przystąpimy również do wymiany legitymacji członkowskich, których ważność wygasła już kilka lat temu.
Począwszy od 01.01.2016r. Została zmieniona strona startowa naszej strony internetowej www. Wykorzystane zostało nasze piękne logo i tłumaczenie nazwy Towarzystwa, łacińska i angielska. Zmiana spotkała się z życzliwym przyjęciem naszych członków, której pomysłodawcą, współtwórcą a także administratorem jest kol. Marek Nowak. Aktualny adres strony internetowej CzTN to: www.cztn.ajd.czest.pl

Powstaje również nowa strona internetowa Ziemi Częstochowskiej, a w przygotowaniu jest założenie strony internetowej jej serii on line. W celu ujednolicenia wyglądu obu stron internetowych mgr Marek Nowak przygotował nową stronę startową Ziemi Częstochowskiej.

Przed Zarządem i członkami Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego stają nowe zadania i problemy do rozwiązania. Do najważniejszych należą:
- Aktywizacja szeregowych członków CzTN w zakresie podejmowania prac badawczych, zwłaszcza o znaczeniu regionalnym, a także zwiększenie bezpośredniego ich udziału w cyklicznych zebraniach naukowych.
- Przestrzeganie terminowości opłat składek członkowskich, przeciwdziałanie formalnej jedynie i deklaratywnej przynależności do naszego Towarzystwa
- Opieka merytoryczna i pomoc w debiucie naukowym dla młodych członków CzTN (w tym młodych pracowników nauki)
- Pozyskiwanie własnych funduszy na realizację badań naukowych (granty i sponsoring naukowy), również w postaci zleceń badawczych i prac waloryzacyjnych przez Urząd Miejski i Starostwo Powiatowe w Częstochowie
- Starania zmierzające do podniesienia statusu Ziemi Częstochowskiej, jako punktowanego rocznika o zasięgu ogólnopolskim.
- Rozwijanie współpracy z innymi podmiotami naukowymi i towarzystwami w kraju i za granicą. Wymiana doświadczeń i organizowanie wspólnych konferencji naukowych, wystaw i spotkań.
- Nawiązanie współpracy z organizacjami pozarządowymi o znaczeniu ogólnopolskim i regionalnym oraz środowiskiem nauczycieli (zwłaszcza szkół ponadpodstawowych).
- Podejmowanie działań edukacyjnych i dydaktycznych (samodzielnie i we współpracy) w zakresie poszerzania wiedzy o mieście i regionie częstochowskim wśród młodzieży szkolnej.
Sprawozdanie sporządził:
Prezes CzTN
dr Cezary Gębicki
_______________________________________________________________________________________________________________
Częstochowa 20 lipiec 2020 r.
Sprawozdanie merytoryczne z działalności Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego - w okresie od marca 2019 r. do lutego 2020 r.
W okresie sprawozdawczym prace Zarządu i członków Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego koncentrowały się wokół głównych przewidzianych Statutem obszarów działań, zwłaszcza w zakresie własnych badań naukowych, uczestnictwa w zewnętrznych zespołach badawczych, działalności edukacyjnej oraz popularyzacji wiedzy o mieście i regionie częstochowskim, a także podejmowania działań zmierzających do zachowania i ochrony najcenniejszych walorów przyrodniczych Częstochowy.
Częstochowskie Towarzystwo Naukowe rozwijało ożywioną współpracę z wieloma podmiotami naukowymi oraz organizacjami społecznymi i pozarządowymi w zakresie wyżej wymienionych form aktywności. Na podkreślenie zasługuje owocna współpraca członków naszego Towarzystwa z administracją Urzędu Miejskiego w Częstochowie w zakresie terenowych badań naukowych oraz z Uniwersytetem Humanistyczno-Przyrodniczym im. Jana Długosza w Częstochowie, w zakresie wspierania działań wydawniczych. Współpracowano także z Muzeum Częstochowskim – organizując wspólne zebrania naukowe, a także z oddziałem częstochowskim Ligii Ochrony Przyrody, oraz Biblioteką Publiczną im. Wł. Biegańskiego w Częstochowie. Nawiązano również współpracę naukową z Dr Karolem Müllerem, Dyrektorem Archiwum Ziemskiego Krajowego w Opawie.
Prezydium Zarządu CzTN pracowało w składzie:
● Dr Cezary Gębicki – prezes CzTN, redaktor naczelny Ziemi Częstochowskiej (w zakresie badań przyrodniczych)
● Prof. dr hab. Beata Urbanowicz – wiceprezes CzTN, redaktor naczelny Ziemi Częstochowskiej
● Prof. dr hab. Julia Dziwoki – sekretarz naukowy, członek Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk w Warszawie .
● mgr Jacek Koj – skarbnik
● mgr Iwona Słabosz – sekretarz organizacyjny, opiekun archiwum CzTN
Funkcję członka Zarządu pełnili:
■ dr Barbara Majchrzak – aktywność w zakresie nauk przyrodniczych
■ mgr inż. Marek Nowak – aktywność w zakresie nauk ścisłych i artystycznych
■ dr Tomasz Andrzej Nowak – aktywność w zakresie nauk historycznych
■ mgr Andrzej Paszta – aktywność w zakresie nauk historycznych
■ mgr Zbigniew Stańczyk – aktywność w zakresie bibliografistyki i nauk historycznych
Obecnie do Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego należy 89 członków czynnych, w tym 13 samodzielnych pracowników naukowych (3 profesorów emerytowanych). Nadal największy udział mają członkowie reprezentujący dyscypliny humanistyczne (w tym historyczne). Do CzTN należy troje członków honorowych, którymi są Prof. dr hab. Anna Wypych-Gawrońska – rektor Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, Prof. dr hab. Janusz Berdowski - były rektor Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie i Ewa Derda – była Dyrektor Biblioteki Publicznej im. Władysława Biegańskiego w Częstochowie oraz honorowy prezes CzTN Prof. dr hab. Marian Głowacki. W tym roku zmarł kol. Aleksander Jaśkiewicz członek honorowy naszego Towarzystwa. Zarząd CzTN dwukrotnie analizował aktywność członków, zwłaszcza w aspekcie terminowego opłacania składek, uczestnictwa w zebraniach naukowych oraz w bieżącej pracy naukowej i organizacyjnej Towarzystwa. Dotychczas podjęto decyzję o skreśleniu 22 osób z listy członków CzTN (głównie z powodu niepłacenia składek), natomiast przyjęto 6 nowych członków.
Podobnie jak w latach poprzednich organizowano comiesięczne zebrania naukowe, odbywane w sali odczytowej Biblioteki Publicznej im. Wł. Biegańskiego w Częstochowie. Łącznie wygłoszono 9 wykładów naukowych, którymi były:
- 25 marzec 2019 r. Krajobraz archeologiczny doliny Warty w rejonie Mirowa w Częstochowie. Prelegenci: mgr Iwona Młodkowska-Przepiórowska i mgr Jacek Koj (członkowie CzTN).
- 29 kwiecień 2019 r. Częstochowa na łamach piotrkowskiego „Tygodnia” (1876 – 1906). Prelegent: dr Tomasz Andrzej Nowak, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego oddział w Radomsku , członek Zarządu CzTN
- 27 maj 2019 r. Wkroczenie Armii Czerwonej do Częstochowy 16 stycznia 1945 roku. Prelegenci: mgr Zbigniew Biernacki i mgr Maciej Hyszko (członkowie CzTN)
- 28 październik 2019 r. Studium interdyscyplinarne wokół kościoła szpitalnego św. Barbary w Starej Częstochowie. Prezentacja projektu książki. Prelegent: mgr Amadeusz Szklarz – Habrowski (Instytut Historii PAN). Była to informacja o dotychczasowych efektach realizacji grantu naukowego (o tym samym tytule), którego kierownikami są: autor wystąpienia oraz Iwona Młodkowska-Przepiórowska. Do licznego grona współpracowników należą m.in. prof. dr hab. Dariusz Złotkowski (członek CzTN)
- 25 listopad 2019 r. Częstochowa w dramacie i teatrze. Prelegent: Prof. dr hab. Anna Wypych – Gawrońska, Rektor Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Wykład odbył się w Sali Reprezentacyjnej Ratusza Miejskiego przy Placu Wł. Biegańskiego w Częstochowie
- 25 listopad 2019 r. Częstochowskie Towarzystwo Naukowe jako instytucja. Prelegent: dr hab. prof. UJD Julia Dziwoki, sekretarz naukowy Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego
- 17 grudzień 2019 r. Promocja 45 tomu Ziemi Częstochowskiej. Coroczne zebranie opłatkowe.
- 27. 01. 2020 r. Wielokulturowe dziedzictwo Lwowa. Prelegent: dr Mirosław Łapot (członek CzTN)
- 24. 02. 2020 r. Polonika w zbiorach Archiwum Ziemskiego Krajowego w Opavie . Prelegent: Dr Karol Müller, Dyrektor Archiwum Ziemskiego Krajowego w Opawie, członek komitetu redakcyjnego Ziemi Częstochowskie
Planowane na 30 wrzesień 2019 r. terenowe warsztaty ekologiczne, na temat: Wychodnie wapieni zawodziańskich (górnojurajskich) w obszarze planowanego geologicznego stanowiska dokumentacyjnego na Złotej Górze, z powodu choroby prelegenta prof. dr hab. Andrzeja Wierzbowskiego, nie odbyły się .
25 listopada 2019 roku zorganizowano uroczyste nadzwyczajne walne zebranie Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego, poświęcone nadaniu Pani prof. dr hab. Annie Wypych-Gawrońskiej - JM Rektorowi Uniwersytetu Humanistycznego im. Jana Długosza w Częstochowie honorowego członkostwa, za wybitne osiągnięcia naukowe w zakresie nauk humanistycznych oraz zasługi dla rozwoju Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego. Posiedzenie miało miejsce w Sali Reprezentacyjnej Ratusza Miejskiego w Częstochowie. Stanowiło ono ukoronowanie owocnej i długoletniej współpracy pomiędzy AJD, następnie UJD a naszym Towarzystwem.
Zebrania Zarządu: odbywały się regularnie raz w miesiącu i dotyczyły bieżących problemów Towarzystwa. Najczęściej poruszana i najważniejsza tematyka zebrań dotyczyła:
- prac związanych z wydaniem 45 tomu Ziemi Częstochowskiej
- udziału CzTN w aktualnej pracy Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium PAN w Warszawie
- przygotowania do wydaniem (przez CzTN) monografii poświęconej postaci inż. Kazimierza Kühna – pierwszego prezesa CzTN oraz starosty częstochowskiego. W 2020 r. przypada setna rocznica objęcia przez wymienionego działacza samorządowego i naukowca funkcji starosty powiatu częstochowskiego.
- udziału Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego w obchodach 800-lecia Częstochowy.
- nadaniu Prof. dr hab. Annie Wypych-Gawrońskiej honorowego członkostwa CzTN
- udziału członków CzTN w Rodzinnym Pikniku Podmiotów Ekonomii Społecznej w maju 2019 r.
- omówieniu stanu przygotowań do wystawy okolicznościowej poświęconej działalności i osiągnięciom CzTN
- analizie terminowości opłacania składek członkowskich i aktywności członków CzTN oraz przyjęciu nowych członków
- form współpracy pomiędzy CzTN a pracownikami Archiwum Ziemskiego Krajowego w Opawie (Republika Czeska) w zakresie badań regionalnych.
Ukończone zostały badania terenowe zespołu naukowego pod kierunkiem: kol. Cezarego Gębickiego (kierownik merytoryczny projektu), kol. Jerzego Zygmunta (kierownik organizacyjny) z udziałem członków CzTN. Dotyczyły one kompleksowej waloryzacji najcenniejszych przyrodniczo ekosystemów i siedlisk miasta Częstochowy i prowadzone były w okresie od 2018 do 2019 roku. Badania te sfinansował Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miasta w Częstochowie. Zespół badawczy opracował obszerną dokumentację naukową, na bazie której przygotowano bogato ilustrowany dokument pt. „Przyroda Częstochowy” dostępny na stronie internetowej UM Częstochowy.
W porozumieniu z Naczelnikiem Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa podjęto starania o zorganizowanie w najbliższej przyszłości konferencji naukowej, wspólnie z Uniwersytetem Humanistyczno-Przyrodniczym im. Jana Długosza w Częstochowie na temat: Przyroda Częstochowy. Stan obecny i ochrona
Zorganizowano wystawę okolicznościową pt. Z dziejów Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego, w postaci czasowej ekspozycji w salce muzealnej Wydziału Filologiczno-Historycznego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, autorstwa prof. Julii Dziwoki oraz prof. Beaty Urbanowicz. Wykonano postery do wystawy oraz wydano drukiem 300 sztuk egzemplarzy katalogu wystawy. Katalog ten stał się skuteczną formę promocji CzTN, nie tylko w regionalnym środowisku naukowym, lecz także wśród innych krajowych towarzystw naukowych.
Ważnym zadaniem naukowym i edytorskim było opracowanie merytoryczne i przygotowanie do druku drugiego tomu monografii przyrodniczej Przyroda Częstochowy. Środowisko przyrodnicze. Wstępne rozmowy z Urzędem Miasta Częstochowy w sprawie sfinansowania wydania monografii zostały już podjęte. Monografia ta stanowić będzie kompendium wiedzy o przyrodzie ożywionej i nieożywionej miasta, a także cennym wkładem środowiska naukowego CzTN w obchody 800-lecia Częstochowy.
Wydano kolejny - 45 tom rocznika Ziemia Częstochowska, w którym znalazło się 12 publikacji z zakresu historii, archeologii i bibliografistyki, 3 prace wspomnieniowe i 4 recenzje. Obecnie kompletujemy publikacje do następnego - 46 tomu Ziemi Częstochowskiej. Nie przyniosły natomiast spodziewanych rezultatów starania o przyznanie naszemu rocznikowi punków ministerialnych, co wiąże się z typowo regionalną tematyką prezentowanych publikacji. Z żalem przyjęliśmy nieoczekiwaną informację o śmierci Ryszarda Baranowskiego, naszego długoletniego współpracownika, autora większości okładek rocznika, który nie będąc członkiem CzTN wiele lat czynnie sympatyzował z naszym Towarzystwem.
Jak co roku członkowie CzTN brali aktywny udział w Rodzinnym Pikniku Podmiotów Ekonomii Społecznej, który odbył się 26 maja 2019 r., prezentując dorobek edytorski Towarzystwa.
Częstochowskie Towarzystwo naukowe objęło patronatem popularnonaukową wystawę pt. „Ku gwiazdom”, której pomysłodawcą i głównym autorem był nasz kolega Marek Nowak. Wystawa ta zlokalizowana w pomieszczeniach Muzeum Częstochowskiego – Ratusza była prezentowana w dniach 11.05 do 07.09 2019r. Wystawa ta wraz z imprezami towarzyszącymi stała się ważnym wydarzeniem kulturalnym i edukacyjnym w mieście. Jako gość na wystawie wystąpił z prelekcją gen. Mirosław Hermaszewski – polski kosmonauta.
Członkowie CzTN (w tym Zarządu) uczestniczyli w 2019 i 2020 r. w pracach merytorycznych i organizacyjnych, zmierzających do utworzenia na obszarze gminy Częstochowa i Mstów rezerwatu przyrodniczego „Gąszczyk”, uczestnicząc m.in. w kilku spotkaniach konsultacyjnych w siedzibie obu gmin. Kol. Krzysztof Pierzgalski opracował projekt granic proponowanego rezerwatu oraz opisał jego lokalizację i walory przyrodnicze.
Wiele opisanych w sprawozdaniu zamierzeń i prac, w tym zwłaszcza przedsięwzięcia związane z obchodami 800-lecia Częstochowy, z powodu ograniczeń wynikających z pandemii COVID 19, nie mogło być kontynuowanych lub ukończonych. Również z przyczyn obiektywnych został przesunięty termin walnego zebrania sprawozdawczego CzTN.
Sprawozdanie sporządził:
Prezes CzTN
dr Cezary Gębicki
Częstochowa 28 czerwiec 2021 r.
Sprawozdanie merytoryczne z działalności Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego - w kadencji 2017 - 2021
W okresie objętym sprawozdaniem prace Zarządu oraz członków Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego skupiały się głównie na prowadzeniu własnych badań naukowych i uczestnictwie w pracach zewnętrznych zespołów badawczych, działalności edukacyjnej oraz popularyzacji wiedzy o mieście i regionie częstochowskim. Podejmowano także działania, zmierzające do zachowania i ochrony najcenniejszych walorów przyrodniczych obszarów miasta Częstochowy, w tym zwłaszcza proponowanego rezerwatu przyrodniczego Uroczysko Gąszczyk w Częstochowie. Wyniki badań były regularnie publikowane w kolejnych tomach Ziemi Częstochowskiej - roczniku Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego oraz w wydawnictwach o charakterze monograficznym. Ważną formą współpracy naukowej i wymiany poglądów były konferencje naukowe organizowane we współpracy z innymi podmiotami naukowymi miasta, a zwłaszcza z Uniwersytetem Humanistyczno-Przyrodniczym im. Jana Długosza w Częstochowie. W sprawozdaniu zasygnalizowano jedynie najważniejsze osiągnięcia oraz wydarzenia minionej kadencji, które bardziej szczegółowo opisane zostały w sprawozdaniach rocznych 2018 – 2020 i publikowanych w kolejnych tomach Ziemi Częstochowskiej.
Intensywną działalność naszego Towarzystwa przerwała pandemia COVID 19, która zdecydowanie przekreśliła przygotowane do realizacji plany i projekty naukowe oraz edukacyjne. Z uwagi na obowiązujące przepisy epidemiczne w okresie od kwietnia 2020 r. aż do chwili obecnej aktywność CzTNu ograniczyła się do zebrań zarządu (z częstotliwością 1 raz na kwartał) oraz walnego zebrania sprawozdawczego zorganizowanego w lipcu 2020 roku. Na bieżąco trwały również prace redakcyjne nad wydaniem kolejnego 47 tomu Ziemi Częstochowskiej. Mamy nadzieję, że nadchodzący czas kolejnej kadencji pozwoli na dokończenie rozpoczętych już prac nad zamierzonymi projektami badawczymi oraz stworzy optymalne warunki do swobodnego rozwoju naszego Towarzystwa.
WŁADZE CZĘSTOCHOWSKIEGO TOWARZYSTWA NAUKOWEGO
Prezydium Zarządu CzTN pracowało w składzie:
● Dr Cezary Gębicki – prezes CzTN, redaktor naczelny Ziemi Częstochowskiej (w zakresie badań przyrodniczych), aktywność naukowa w zakresie biologii (zoologii)
● Prof. dr hab. Beata Urbanowicz – wiceprezes CzTN, redaktor naczelny Ziemi Częstochowskiej, aktywność naukowa w zakresie historii
● Prof. dr hab. Julia Dziwoki – sekretarz naukowy, z ramienia Zarządu CzTN członek Rady Towarzystw Naukowych przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, aktywność naukowa w zakresie historii .
● mgr Jacek Koj – skarbnik, aktywność naukowa w zakresie archeologii
● mgr Iwona Słabosz – sekretarz organizacyjny, opiekun archiwum CzTN
Funkcję członków Zarządu pełnili:
■ dr Barbara Majchrzak – aktywność w zakresie biologii (botaniki)
■ mgr inż. Marek Nowak – aktywność w zakresie nauk ścisłych (astronomii) i artystycznych
■ dr Tomasz Andrzej Nowak – aktywność w zakresie nauk historycznych
■ mgr Andrzej Paszta – aktywność w zakresie nauk historycznych
■ mgr Zbigniew Stańczyk – aktywność w zakresie bibliografistyki i historii
W bieżącej kadencji funkcjonowała Komisja Rewizyjna CzTN w składzie:
♦ dr Ewa Kaczmarzyk – przewodnicząca Komisji, aktywność naukowa w zakresie biologii (zoologii) i historii nauk przyrodniczych
♦ mgr Aneta Podsiadlik-Frączek – członek Komisji
♦ mgr Jerzy Sitek – członek Komisji
W trakcie obrad II Kongresu Towarzystw Naukowych w Polsce Pani Profesor dr hab. Julia Dziwoki została wybrana członkiem Rady Towarzystw Naukowych przy Polskiej Akademii Nauk. W skład Rady weszli przedstawiciele ośmiu wyróżnionych krajowych towarzystw regionalnych.
SPRAWY ORGANIZACYJNE
Zebrania Zarządu do chwili ogłoszenia stanu pandemii COVID 19 odbywały się regularnie raz w miesiącu i dotyczyły bieżących problemów Towarzystwa. Podobnie jak w poprzednich latach spotkania członków Zarządu odbywały się w firmie Halim, korzystając z uprzejmej gościnności właścicieli tego Przedsiębiorstwa Handlowego, udostępniającego ponadto pomieszczenie do przechowywania archiwum i biblioteki CzTN-u. W czasie pandemii spotykano się raz na kwartał (zgodnie ze statutem CzTN).
Członkowie. Obecnie do Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego należy 77 członków czynnych i honorowych, w tym 13 samodzielnych pracowników naukowych (3 profesorów emerytowanych). Największy udział mają członkowie reprezentujący dyscypliny humanistyczne (w tym historyczne), a stosunkowo niewielki nauki przyrodnicze i ścisłe, a najmniej jest prowadzących działalność artystyczną. Do CzTN należy troje członków honorowych, którymi są Prof. dr hab. Anna Wypych-Gawrońska – rektor Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie, Prof. dr hab. Janusz Berdowski - były rektor Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie i Ewa Derda – była Dyrektor Biblioteki Publicznej im. Władysława Biegańskiego w Częstochowie oraz honorowy prezes CzTN Prof. dr hab. Marian Głowacki. W bieżącej kadencji zmarli: Aleksander Jaśkiewicz - członek honorowy naszego Towarzystwa, John Wojciech, Janusz Knap, Prof. Wanda Malko, Regina Rok, Andrzej Szczepański oraz ks. prof. Jan Związek. W efekcie przeprowadzonej analizy aktywności naukowej członków naszego Towarzystwa, a zwłaszcza terminowego opłacania składek członkowskich Zarząd CzTN podjął decyzję o skreśleniu 30 osób z listy członków CzTN. W bieżącej kadencji przyjęto natomiast 7 nowych członków.
Częstochowskie Towarzystwo Naukowe rozwijało ożywioną współpracę z Uniwersytetem Humanistyczno-Przyrodniczym im. Jana Długosza w Częstochowie, oddziałem częstochowskim Ligii Ochrony Przyrody, Muzeum Częstochowskim, Biblioteką Publiczną im. Wł. Biegańskiego w Częstochowie, a także z niektórymi organizacjami pozarządowymi oraz środowiskiem częstochowskich nauczycieli. Nawiązano również współpracę naukową z Dr Karolem Müllerem, Dyrektorem Archiwum Ziemskiego Krajowego w Opawie. Na podkreślenie zasługuje owocna współpraca pomiędzy zespołem badawczym naszego Towarzystwa a pracownikami Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miejskiego w Częstochowie w zakresie wspierania naszych terenowych badań naukowych o charakterze waloryzacyjnym oraz finansowania publikacji ich wyników.
ZEBRANIA NAUKOWE
Podobnie jak w latach poprzednich organizowano comiesięczne zebrania naukowe, odbywane w ostatnie poniedziałki każdego miesiąca w sali odczytowej Biblioteki Publicznej im. Wł. Biegańskiego w Częstochowie. Treści wygłoszonych referatów reprezentowały różnorodną tematykę badawczą, zarówno z dziedziny nauk przyrodniczych jak i humanistycznych. Większość referatów wygłosili członkowie CzTN, a także zaproszeni goście spoza naszego Towarzystwa. Łącznie wygłoszono 24 referaty naukowe, w większości publikowane następnie w bieżących numerach Ziemi Częstochowskiej. Wprowadzono zwyczaj odbywania corocznych wiosennych wyjazdów terenowych, poświęconych odrębnym zagadnieniom przyrodniczym. Tematykę naukową wygłoszonych referatów zawiera poniższe zestawienie:
27 marzec 2017 r. Katolicyzm w Korei. Prelegent: dr hab. Julia Dziwoki – profesor AJD w Częstochowie.
24 kwiecień 2017 r. Zabytkowa zabudowa przemysłowa Zakładów ELANEX (d. Motte) na tle dziejów dzielnicy fabrycznej w Częstochowie Prelegent: Prof. dr hab. Marian Głowacki.
29 maj 2017 r. Akta Wydziału Budowlanego Rządu Gubernialnego Piotrkowskiego materiałem do badań nad historią Częstochowy XIX/XX wieku. Prelegent: dr Kamila Pawełczyk-Dura
19 czerwiec 2017 r. Osobliwości archeologiczne i przyrodnicze Wzgórza Zamkowego w Olsztynie pod Częstochową – spotkanie w terenie. Prelegenci: Dr Czesław Hadamik (z udziałem dr Barbary Majchrzak i dr Cezarego Gębickiego)
30 październik 2017 r. Zamek Olsztyn - problemy periodyzacji rozwoju przestrzennego. Prelegent: dr Czesław Hadamik.
27 listopad 2017 r. Nietoperze Góry Zamkowej w Olsztynie k. Częstochowy. Prelegent: mgr Krzysztof Pierzgalski.
18 grudzień 2017 r. Prezentacja 43-ego Tomu Ziemi Częstochowskiej – wystąpienia autorów publikacji.
29 styczeń 2018 r. Życie i twórczość Zbigniewa Beksińskiego. Prelegent: mgr Elżbieta Hak.
26 marzec 2018 r. – Portret Częstochowy i okolic w literaturze dla dzieci. Prelegent: dr Edyta Skoczylas-Krotla, kierownik Zakładu Podstaw Edukacji Elementarnej i Metodyki Uniwersytetu im. Jana Długosza w Częstochowie.
23 kwiecień 2018 r. – „Radość z odzyskanego śmietnika”. Problemy społeczne miasta Częstochowy na progu niepodległości.. Prelegent: Jarosław Kapsa, Urząd Miasta Częstochowa.
28 maj 2018 r. – Działalność niektórych organizacji politycznych w powiecie częstochowskim w latach 1920 – 1939, na podstawie raportów Referatu Bezpieczeństwa Starostwa Powiatowego w Częstochowie. Prelegent: mgr Zbigniew Sperka, pracownik IPN (Częstochowa)
18 czerwiec 2018 r. - Częstochowa jakiej nie znamy. Prelekcja przyrodnicza w terenie. Prelegenci: dr Barbara Majchrzak, mgr Krzysztof Pierzgalski, mgr Jacek Koj. W prelekcji uczestniczyli zaproszeni goście, w tym dyrektor i pracownicy Muzeum Częstochowskiego, przedstawiciele LOP, organizacji „Przytulia”, PTTK, grupy Elanex i inni.
26 listopad 2018 r. – Uroczysko „Gąszczyk” – społecznie wspierany projekt rezerwatu. Prelegenci: dr Cezary Gębicki, mgr Krzysztof Pierzgalski, z udziałem zaproszonych gości, działających na rzecz utworzenia rezerwatu przyrodniczego.
17 grudzień 2018 r. - Prezentacja i promocja 44 Tomu Ziemi Częstochowskiej - połączona z zebraniem opłatkowym.
28 styczeń 2019 r. – Badania archeologiczne przy kościele parafialnym pw. św. Marii Magdaleny w Koziegłowach w 2018 roku. Prelegent: mgr Zbigniew Małek
25 marzec 2019 r. Krajobraz archeologiczny doliny Warty w rejonie Mirowa w Częstochowie. Prelegenci: mgr Iwona Młodkowska-Przepiórowska i mgr Jacek Koj.
29 kwiecień 2019 r. Częstochowa na łamach piotrkowskiego „Tygodnia” (1876 – 1906). Prelegent: dr Tomasz Andrzej Nowak, prezes Polskiego Towarzystwa Historycznego oddział w Radomsku.
27 maj 2019 r. Wkroczenie Armii Czerwonej do Częstochowy 16 stycznia 1945 roku. Prelegenci: mgr Zbigniew Biernacki i mgr Maciej Hyszko
28 październik 2019 r. Studium interdyscyplinarne wokół kościoła szpitalnego św. Barbary w Starej Częstochowie. Prezentacja projektu książki. Prelegent: mgr Amadeusz Szklarz – Habrowski (Instytut Historii PAN). Była to informacja o dotychczasowych efektach realizacji grantu naukowego (o tym samym tytule), którego kierownikami są: autor wystąpienia oraz Iwona Młodkowska-Przepiórowska. Do licznego grona współpracowników należą m.in. prof. dr hab. Dariusz Złotkowski (członek CzTN)
25 listopad 2019 r. Częstochowa w dramacie i teatrze. Prelegent: Prof. dr hab. Anna Wypych – Gawrońska, Rektor Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Wykład odbył się w Sali Reprezentacyjnej Ratusza Miejskiego przy Placu Wł. Biegańskiego w Częstochowie
25 listopad 2019 r. Częstochowskie Towarzystwo Naukowe jako instytucja. Prelegent: dr hab. prof. UJD Julia Dziwoki, sekretarz naukowy Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego
17 grudzień 2019 r. Promocja 45 tomu Ziemi Częstochowskiej. Coroczne zebranie opłatkowe.
27 styczeń 2020 r. Wielokulturowe dziedzictwo Lwowa. Prelegent: dr Mirosław Łapot
24 luty 2020 r. Polonika w zbiorach Archiwum Ziemskiego Krajowego w Opavie. Prelegent: Dr Karol Müller, Dyrektor Archiwum Ziemskiego Krajowego w Opawie, członek komitetu redakcyjnego Ziemi Częstochowskie
W ramach badań własnych przeprowadzone zostały badania terenowe przez zespół naukowy w składzie: dr Cezary Gębicki (kierownik merytoryczny projektu), mgr Jerzy Zygmunt (kierownik organizacyjny), dr Agnieszka Błońska, dr Barbara Majchrzak, dr Igor Jatulewicz, mgr Krzysztof Pierzgalski - w większości członkowie CzTN. Badania dotyczyły ponownej waloryzacji najcenniejszych przyrodniczo ekosystemów i siedlisk miasta Częstochowy i prowadzone były w okresie od 2018 do 2019 roku. Badania te finansowane były przez Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Urzędu Miasta w Częstochowie. Zespół opracował stosowną dokumentację naukową na bazie której powstał bogato ilustrowany dokument pt.„ Przyroda Częstochowy” dostępny na stronie internetowej UM Częstochowa.
DZIAŁALNOŚĆ WYDAWNICZA
W zakresie działalności wydawniczej opracowano i wydano kolejne tomy rocznika Ziemia Częstochowska:
♦ Tom 43 (2017 r.) – pod red. C. Gębickiego i B. Urbanowicz, 18 publikacji, 367 s.
♦ Tom 44 - podwójny (2018 r.) – pod red. B. Urbanowicz, 1 publikacja, 850 s.
♦ Tom 45 (2019 r.) – pod red. C. Gębickiego i B. Urbanowicz, 12 publikacji, 411 s.
♦ Tom 46 (2020 r.). - pod red. C. Gębickiego i B. Urbanowicz, 13 publikacji, 433s.
Zawierają one łącznie 44 publikacje naukowe zgrupowane w działach: historia i regionalistyka, źródłoznawstwo, dydaktyka i edukacja, archeologia, literatura i nauki przyrodnicze, a ponadto także liczne wspomnienia oraz recenzje i omówienia. Na końcu każdego tomu zamieszczono kronikę rocznej działalności Towarzystwa oraz opis ważniejszych wydarzeń. Obecnie przygotowany został do druku kolejny 47 tom Ziemi Częstochowskiej. Opracowano również model szaty graficznej charakterystyczny dla naszego rocznika. Nie przyniosły jednak spodziewanych rezultatów starania o przyznanie Ziemi Częstochowskiej punków ministerialnych, co wiąże się z typowo regionalną (jak dotychczas) tematyką prezentowanych publikacji oraz publikowaniem prac wyłącznie w języku polskim.
Nową pozycją wydawniczą w dorobku Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego jest kilkutomowa monografia przyrodnicza pt. Przyroda Częstochowy. Dotychczas ukazał się jej tom 1 pt. Flora i Fauna (2018 r.), pod redakcją Stanisława Cabały, Cezarego Gębickiego, Jerzego Zygmunta i Krzysztofa Pierzgalskiego . Niestety, brak funduszy uniemożliwił druk tomu 2 pt. Środowisko przyrodnicze. Opracowano jedynie elektroniczną i mocno skróconą wersję tego tomu, umieszczoną na stronie Urzędu Miasta Częstochowy. Wymienione pozycje są pokłosiem badań przeprowadzonych przez członków CzTN na obszarze miasta.
Kolega Zbigniew Stańczyk opracował pełną bibliografię historyczną Częstochowy oraz szeroko pojętej ziemi częstochowskiej , obejmującą okres od czasów Jana Długosza do końca XX wieku, która wydana została w postaci dwutomowej monografii w 44 tomie Ziemi Częstochowskiej. Jak dotychczas jest to najpełniejsze opracowanie bibliograficzne Częstochowy.
Częstochowskie Towarzystwo Naukowe wraz z Urzędem Miejskim w Częstochowie jest pomysłodawcą i współwydawcą popularnonaukowych folderów przyrodniczych, skierowanych do szerokiego kręgu czytelniczego, w tym nauczycieli i przewodników turystycznych Dotychczas ukazał się drukiem pierwszy z nich zatytułowany: Wśród miejskiej zieleni autorstwa Jerzego Zygmunta, Cezarego Gębickiego i Stanisława Cabały. Wraz z przygotowywanym obecnie tomikiem pt. „Z biegiem Warty” stanowić będą cenną wizytówkę unikatowej przyrody Częstochowy.
KONFERENCJE I SEMINARIA NAUKOWE
Prof. dr hab. Julia Dziwoki (jako sekretarz naukowy CzTN) wzięła udział w obradach II Kongresu Towarzystw Naukowych w Polsce na temat: Roli towarzystw naukowych w rozwoju świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, który miał miejsce w dniach 14 – 15 września 2018 r. na Uniwersytecie Adama Mickiewicza - Collegium Minus w Poznaniu, gdzie wygłosiła referat pt. Miasto i region w badaniach Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego.
W ramach działalności naukowej i dydaktycznej zorganizowano 26 października 2018 r. we współpracy z pracownikami Muzeum Częstochowskiego oraz Uniwersytetu im. Jana Długosza w Częstochowie konferencję naukową na temat: Edukacji Regionalnej w kształtowaniu człowieka i obywatela XXI wieku. Przedmiotem konferencji było wieloaspektowe znaczenie edukacji regionalnej w kształceniu dzieci i młodzieży, a także osób dorosłych dla potrzeb XXI wieku. Zaprezentowano osiągnięcia w tym zakresie nauk humanistycznych (historia, pedagogika) oraz przyrodniczych (przyrodoznawstwo, ekologia, ochrona przyrody i środowiska). Praktyczny aspekt edukacji regionalnej przedstawiły organizacje pozarządowe, w tym m.in. Liga Ochrony Przyrody, a także Muzeum Częstochowskie, Zarząd Parków Krajobrazowych Górnego Śląska oraz nauczyciele szkół regionu częstochowskiego. Wygłoszono 17 referatów z udziałem 28 autorów wystąpień, w większości pracowników naukowych Uniwersytetu im. Jana Długosza w Częstochowie i Muzeum Częstochowskiego oraz przedstawiono cztery nauczycielskie projekty edukacyjne.
24 września 2018 r. zorganizowano we współpracy z Muzeum Częstochowskim seminarium naukowe poświęcone pamięci Andrzeja Skalskiego - byłego wiceprezesa CzTN – w 80 rocznicę jego urodzin pt. Wspomnienie o Andrzeju Skalskim – uczonym, dydaktyku, organizatorze. Wygłoszono trzy referaty:
* Dr Ewa Kaczmarzyk - Wspomnienie o doktorze Andrzeju Skalskim jako muzealniku i naukowcu
* Prof. dr hab. Marian Głowacki – Działalność dydaktyczna, wychowawcza i popularyzatorska dra Andrzeja Skalskiego
* Prof. dr hab. Barbara Ceranowicz, dr Ewa Kaczmarzyk – Wkład dra Andrzeja Skalskiego w rozwój polskiej paleoentomologii
W porozumieniu z Naczelnikiem Wydziału Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa podjęto starania o zorganizowanie wspólnej z Uniwersytetem Humanistyczno-Przyrodniczym im. Jana Długosza w Częstochowie konferencji naukowej na temat: Przyroda Częstochowy. Stan obecny i jej ochrona. Pomimo znacznego zaawansowania prac organizacyjnych konferencja ta nie odbyła się z powodu pandemii.
WYSTAWY
Zorganizowano wystawę okolicznościową pt. Z dziejów Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego, w postaci czasowej ekspozycji w salce muzealnej Wydziału Filologiczno-Historycznego Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Wykonano postery do wystawy oraz wydano drukiem 300 sztuk egzemplarzy katalogu wystawy.
Częstochowskie Towarzystwo Naukowe było również współorganizatorem wystawy kolegi Czesława Hadamika, który opracował w ramach programu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego wystawę planszową oraz folder, upowszechniające wiedzę o historii klasztoru na Świętym Krzyżu (20- 26. 10. 2017 r.).
Członkowie CzTN brali aktywny udział w corocznie organizowanym Rodzinnym Pikniku Podmiotów Ekonomii Społecznej, prezentując dorobek edytorski Towarzystwa.
DZIAŁANIA INTERWENCYJNE
W ramach zadań interwencyjnych członkowie Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego zaangażowali się w ratowanie od wyburzenia zabytkowego kompleksu budynków poprzemysłowych Zakładów ELANEX (d. Motte) i współpracując z członkami stowarzyszania „Grupa Elanex” w Częstochowie popierali starania o wpisanie tzw. Kolonii Mottowskiej (d. osady fabrycznej przędzalni Motte) do rejestru zabytków.
Niektórzy członkowie CzTN uczestniczyli od 2019 r. w pracach merytorycznych i organizacyjnych, zmierzających do utworzenia na obszarze gminy Częstochowa i Mstów rezerwatu przyrodniczego Uroczysko Gąszczyk. Kolega Krzysztof Pierzgalski opracował dla Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska obszerne uzasadnienie merytoryczne oraz szczegółowy projekt granic rezerwatu, co ułatwiło dokonanie uzgodnień własnościowych na szczeblu samorządów i zabezpieczenie terenu zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. CzTN wystąpiło z inicjatywą spotkania konsultacyjnego między przedstawicielami społeczności lokalnej i samorządu gminy Mstów, które odbyło się w dniu 23 września 2019 roku, w Urzędzie Gminy Mstów. Obecnie trwają prace finalizujące utworzenie tego pierwszego w Częstochowie rezerwatu obejmującego ekosystem lasu grądowego wraz z siedliskami pobliskich starorzeczy Warty.
PATRONAT HONOROWY
Częstochowskie Towarzystwo Naukowe obejmowało również patronatem honorowym wiele konferencji naukowych i wystaw artystycznych, w tym m.in. wystawę fotograficzno-malarską członków stowarzyszenia SENIOR TUR pt. Sacrum w drewnie z elementami malarskimi, zorganizowanej (lipiec – sierpień 2018 r.), oraz wystawę fotograficzną pt. Gąszczyk w 4 odsłonach autorstwa Marka Nowaka członka Zarządu CzTN (lipiec 2018), a także autorską wystawę tegoż fotografika pt. Mikrokosmos (19 czerwca do 20 lipca 2017 r.). Honorowym patronatem CzTN objęło również popularno-naukową wystawę kol. Marka Nowaka pt. „Ku gwiazdom” zorganizowaną w Muzeum Częstochowskim Ratuszu od maja do września 2019 r. w 50-tą rocznicę lądowania człowieka na Księżycu, która okazała się bardzo udanym przedsięwzięciem dydaktyczno-edukacyjnym.
Nadchodzący rok będzie szczególnie ważny w życiu naszego Towarzystwa, wiąże się on bowiem z przypadającą w 2022 roku 90-tą rocznicą utworzenia Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego (pierwotnie jako Towarzystwa Popierania Kultury Regionalnej w Częstochowie). Na tym tle godna przypomnienia staje się postać inż. Kazimierza Kühna – pierwszego prezesa CzTN oraz starosty częstochowskiego, znanego inicjatora i propagatora regionalnego ruchu naukowego oraz samorządowego.
W imieniu Zarządu
Częstochowskiego Towarzystwa Naukowego
Dr Cezary Gębicki – Prezes CzTN